Andrzej Jan Gołota, w trakcie kariery zawodowej Andrew Golota (ur. 5 stycznia 1968 w Warszawie) – polski pięściarz, brązowy medalista olimpijski z Seulu i mistrzostw Europy z Aten, zawodowy mistrz Ameryki Północnej federacji IBF, czterokrotny mistrz Polski w wadze ciężkiej.

Kariera amatorska

Startował w barwach Legii Warszawa, był czterokrotnym mistrzem Polski (1986–1990). Jego trenerami byli kolejno Tadeusz Branicki, Janusz Gortat i Czesław Ptak.

Zdobywał medale na imprezach międzynarodowych. W 1985 został wicemistrzem świata juniorów (przegrał w finale z Kubańczykiem Félixem Savónem). We wrześniu 1986 w Kopenhadze został mistrzem Europy juniorów w wadze ciężkiej, pokonując 4:1 reprezentanta ZSRR, Nikołaja Seturi.

W 1988 odniósł największy sukces w karierze amatorskiej: zdobył brązowy medal na Igrzyskach Olimpijskich w Seulu, przegrywając przez RSC w walce półfinałowej z Koreańczykiem Baekiem Hyun-manem. Wcześniej stoczył wygrane walki ze Swilenem Rusinowem z Bułgarii i Haroldem Obungą z Kenii, obu pokonując wynikiem 5:0.

Reprezentował Polskę na Mistrzostwach Europy (Turyn 1987, ćwierćfinał i Ateny 1989, brązowy medal) i świata (Moskwa 1989, ćwierćfinał). Jako amator stoczył 114 walk (99 wygrał, 2 zremisował i 13 przegrał).

Kariera zawodowa

Zawodową karierę rozpoczął 7 lutego 1992 w Milwaukee, pokonując Roosevelta Shulera. Do końca 1992 stoczył siedem zwycięskich walk.

16 maja 1995 w Atlantic City wygrał z Samsonem Poʻuhą z Tonga (nokaut w piątej rundzie). 15 marca 1996 Gołota zwyciężył przez techniczny nokaut Amerykanina Danella Nicholsona.

Kolejnym rywalem Gołoty miał być Riddick Bowe, w tej sytuacji promotorzy przeciwstawili byłemu mistrzowi świata pogromcę jego niedoszłego przeciwnika. Walka w nowojorskiej Madison Square Garden (11 lipca 1996) zakończyła się dyskwalifikacją Gołoty za ciosy poniżej pasa. Zdarzeniu towarzyszyła bijatyka wokół ringu, w szpitalu znaleźli się m.in. menedżer Gołoty Lou Duva, a także sam Gołota, uderzony w głowę radiotelefonem. Ciosy poniżej pasa potwierdziły opinię o Gołocie jako o bokserze często faulującym, ale walka z Bowem przyniosła mu także wiele pozytywnych opinii. Prowadził z nim wyrównany pojedynek, przez długi czas prowadząc na punkty. Zyskany rozgłos wykorzystano do zorganizowania walki rewanżowej, która odbyła się 14 grudnia 1996 w Atlantic City. Ponownie pojedynek zakończył się dyskwalifikacją Gołoty za nieczyste ciosy, ale Polak był jeszcze bliższy zwycięstwa niż w pierwszym pojedynku. Riddick Bowe w drugiej walce z Andrzejem Gołotą po raz drugi i trzeci w karierze leżał na deskach. W chwili dyskwalifikacji Polak prowadził na punkty u wszystkich sędziów.

Pomimo dwóch kolejnych porażek, w następnej walce Gołota stanął przed pierwszą w karierze szansą zdobycia tytułu mistrza świata w wadze ciężkiej organizacji WBC. 4 października 1997 w Atlantic City, w pojedynku z Brytyjczykiem Lennoxem Lewisem, został jednak znokautowany już w pierwszej rundzie. Po tej porażce Gołota wygrał w sześciu następnych walkach, m.in. z byłym mistrzem świata WBC i WBA, Timem Witherspoonem. Pojedynek ten odbył się 2 października 1998 w Hali Ludowej we Wrocławiu i był pierwszą zawodową walką Gołoty w Polsce. Walka ta była transmitowana przez telewizję Polsat i przyniosła wysoką oglądalność – prawie 12,5 miliona widzów. Walka otworzyła Gołocie możliwość pojedynku eliminacyjnego WBC z Michaelem Grantem. 20 listopada 1999 w Atlantic City był bliski pokonania Granta, w pierwszej rundzie dwukrotnie kładąc rywala na deski i prowadząc przez większość walki na punkt, jednak w dziesiątej rundzie (pojedynek był zakontraktowany na 12 rund) zaliczył nokdaun i odmówił kontynuowania walki.

20 października 2000 w Detroit zmierzył się z Mikiem Tysonem. Już w pierwszej rundzie Polak był liczony, a w przerwie między drugą i trzecią rundą odmówił kontynuowania walki, zszedł z ringu i udał się do szatni. W 2001 wprawdzie komisja boksu stanu Michigan uznała walkę za nieodbytą (wykryto niedozwolone substancje w organizmie Tysona), jednak kariera Gołoty wydawała się ostatecznie zakończona. Po tej walce Gołota miał trzyletnią przerwę w boksowaniu.

Od 2003 stoczył kilka zwycięskich walk, a 27 kwietnia 2004, w walce z Chrisem Byrdem, dostał drugą szansę walki o pas mistrzowski, tym razem organizacji IBF. Pojedynek zakończył się remisem.

Następna walka to trzecia próba walki o pas mistrza świata (tym razem organizacji WBA). 13 listopada 2004 przegrał na punkty z Johnem Ruizem po kontrowersyjnym werdykcie (111:114, 111:114, 112:113) przy stosunku celnych ciosów 141-103 na korzyść Gołoty i nokdaunie Ruiza w 2 rundzie.

22 maja 2005 podczas gali w hali United Center w Chicago został znokautowany w 53 sekundzie walki przez Lamona Brewstera w swojej czwartej walce o tytuł mistrza świata federacji WBO. Po tej walce miał dwuletnią przerwę w boksowaniu.

Na ring powrócił 9 czerwca 2007, pokonując w Katowicach Amerykanina Jeremiego Batesa w drugiej rundzie przez techniczny nokaut. W kolejnej walce, 6 października 2007 w hali Madison Square Garden w Nowym Jorku, pokonał Irlandczyka Kevina McBride w szóstej rundzie, także przez techniczny nokaut, zdobywając tytuł mistrza Ameryki Północnej federacji IBF.

19 stycznia 2008 w Madison Square Garden zwyciężył jednogłośną decyzją sędziów na punkty z Mikiem Mollo zdobywając pas mistrza Ameryki Łacińskiej – WBA Fedelatin wagi ciężkiej. 7 listopada 2008 w Chengdu zmierzył się z Rayem Austinem o pas WBC USNBC. Przegrał przez techniczny nokaut po pierwszej rundzie – w trzeciej sekundzie pojedynku zaliczył nokdaun, a 40 sekund później doznał kontuzji lewego ramienia, wskutek czego musiał zrezygnować z dalszej walki.